Museum Huis van het boek
Museum Huis van het boek
Huis van het boek is het oudste boekenmuseum ter wereld. Het museum beheert een verzameling boeken uit alle perioden van de westerse boekgeschiedenis, waaronder een aanzienlijke collectie middeleeuwse handschriften.
De voormalige bibliotheek van de boekenverzamelaars Gerard Meerman (1722-1777) en diens zoon Johan Meerman (1751-1815) vormt de basis van de huidige collectie van Huis van het boek. De neef van Gerard en Johan Meerman, Baron W. H. J. van Westreenen van Tiellandt (1783-1848), zelf ook een fervent boekenverzamelaar, voerde een actief beleid om de familiebibliotheek in tact te houden en boeken terug te kopen die eerder waren geveild. Niet alle verkochte boeken wist hij opnieuw te bemachtigen. Zo bevatte de bibliotheek oorspronkelijk 970 boeken afkomstig van de Jezuïten van het Collège de Clermont in Parijs, een verzameling die bekend staat als de Codices Claromonatani. Slechts een aantal handschriften en fragmenten uit die omvangrijke collectie heeft Van Westreenen terug kunnen kopen en opnieuw aan de familiebibliotheek toe kunnen voegen. De teruggekochte handschriften uit de bibliotheek van de Jezuiten zijn te herkennen aan een ex-libris voorin de boeken: Collegii Parisiensis Societatis Jesu. In totaal wist Van Westreenen 63 incunabelen en 45 verluchte handschriften uit de voormalige collectie van zijn oom en neef terug te winnen voor de bibliotheek.
Achterzaal bij Huis van het boek, foto https://www.huisvanhetboek.nl/over-het-museum
Pas op latere leeftijd begon Van Westreenen vroegmiddeleeuwse handschriften te verzamelen, die tot dan toe in zijn bibliotheek ontbraken. Hij koesterde de ambitie om een collectie samen te stellen met schriftvoorbeelden uit alle periodes, aan de hand waarvan men de ontwikkeling van het schrift kon bestuderen. Bij zijn overlijden telde de collectie 61 handschriften van voor 1300, waaronder twee achtste-eeuwse codices en een zesde-eeuws fragment. Ook kocht hij handschriften van werken die hij al in incunabel bezat, en omgekeerd kocht hij incunabelen van werken die hij al in handschrift bezat, om zo een beter overzicht te kunnen bieden van de geschiedenis van de boekdrukkunst.
Bij zijn overlijden liet de baron zijn woonhuis en de boekencollectie na aan de staat, op voorwaarde dat de namen Meerman en Van Westreenen voor altijd aan het museum verbonden zou blijven. Het museum heet nu weliswaar Huis van het boek, maar ‘Museum Meermanno-Westreenium’ is nog altijd te lezen op de gevel van het voormalige woonhuis, waar het museum is gevestigd. Ook vinden we de namen terug in de signatuur van de handschriftencollectie: MMW, ter herinnering aan de verzamelaars Meerman en Van Westreenen, met hun bijzondere belangstelling voor de geschiedenis van het boek.
W. A. Laseur, Jos van Heel, Het Museum Meermanno-Westreenianum 1848-1960. Een bijdrage tot de geschiedenis van het museum en zijn bewoners (Den Haag, 1998)
Kees Thomassen, ‘Willem H. J. baron van Westreenen van Tiellandt’, Nieuw Letterkundig Magazijn 16 (1998), p. 34-37
