Skip to main content

Schatten achter een gordijntje

Schatten achter een gordijntje

Het handschrift Leeuwarden, Tresoar, PBF 688 hs is een 13e-eeuw psalter – de tekst van alle psalmen uit de Bijbel. De hele cyclus werd wekelijks gebruikt in de erdiensten van het klooster, dus dit is een boek dat in iedere kloosterbibliotheek en in iedere kerk aanwezig is in de Middeleeuwen. Deze kopie uit de dertiende eeuw valt op omdat hij bijzonder mooi is uitgevoerd. Een bladvullende miniatuur illustreert psalm 1: “Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum” (in de Nieuwe Bijbelvertaling: “Gelukkig de mens die niet meegaat met wie kwaad doen”). We zien de letter B met daarin een afbeelding van de boom van Jesse: onderaan ligt Jesse (Isaï) te slapen en uit hem groeit een stamboom. In de takken van die boom zitten de koningen van Juda. In de top zien we Jezus met op zijn hoofd de heilige geest in de vorm van een duif.

Leeuwarden, Tresoar, PBF 688 hs, f. 23v

Dat het een prachtige afbeelding is vonden ook de gebruikers van dit handschrift. Langs de bovenrand van het blad zien we een aantal prikgaatjes. We kunnen hieruit opmaken dat er op de pagina een soort gordijntje was bevestigd ter bescherming van het plaatje (Rudy 2011, 10-13; Rudy 2016, 114-115).

We vinden ook van dit soort gaatjes langs de bovenrand van f. 56v, waar een mooie gedecoreerde initiaal D(ixi custodiam) te vinden is, de beginletter van psalm 38. Psalm 38 (39 in de moderne telling) luidt: “Dixi custodiam vias meas ut non delinquam in lingua mea” (in de Nieuwe Bijbelvertaling: “Ik had mij voorgehouden: ik moet mij beheersen en mijn tong voor zonde behoeden”). Het blauw en goud van deze initiaal knalt van de pagina alsof het gisteren geschilderd is in plaats van meer dan 600 jaar geleden.

Leeuwarden, Tresoar, PBF 688 hs, f. 56v

Mariken Teeuwen
Jos M.M. Hermans, Aline Pastoor, De Oudheid in handen. Klassieke handschriften in de Provinsjale & Buma Biblioteek fan Fryslân, Leeuwarden 2002, pp. 94-95.

Kathryn Rudy 2011, ‘Kissing Images, Unfurling Rolls, Measuring Wounds, Sewing Badges and Carrying Talismans: Considering Some Harley Manuscripts through the Physical Rituals they Reveal’. In: Electronic British Library Journal 2011; pp. 1-56.

Kathryn Rudy 2016, Piety in Pieces: How Medieval Readers Customized their Manuscripts, Open Book Publishers 2016, https://directory.doabooks.org/handle/20.500.12854/26848

Ga op onderzoek uit in de eCodicesNL leeszaal

Hoe werkt het portaalNaar de manuscripten